Recep ÇETİN : “TÜRKLERİ EREĞLİ’YE İLK ÇIKARAN: SÜLEYMAN PAŞA”-1

(Hakimiyet Gazetesi'nin resmi internet sitesidir)

“TÜRKLERİ EREĞLİ’YE İLK ÇIKARAN: SÜLEYMAN PAŞA”-1

ORHAN GAZİ VE BİR FETİH adlı kitabımızda Ereğli tarihi adına önemli olan iki isme önem atfetmiştik. Bunlar Orhan Gazi ve oğlu Süleyman Paşa...
Bu iki zatın Ereğli’deki emeğini ve eserlerini gündeme taşımaktı amacımız. Fakat çeşitli fikir tartışmalarına da neden olmuştu bu konu. Çünkü bugüne kadar, Ereğli tarihi adına arşiv çalışmaları yapılıp da ortaya net bilgiler konulamadığını da görmüş ve belirtmiştik.
Biz de arşiv kaynaklarından temin ettiğimiz bazı belgeleri Ereğli halkımızla paylaşmıştık. Ama yine de kafasında soru işaretleri olanlara yönelik olarak temin ettiğimiz bu bilgi ve belgeleri paylaşmaya devam edeceğiz.

***

Akademisyen-Yazar Doç. Dr. Mustafa Demir’in editörlüğünde hazırlanan ve 2008 yılında Değişim Yayınları tarafından yayınlanan ÇANAKKALE TARİHİ adlı çalışmanın 3.cildinde (1786.sayfada) Hüseyin Kaçmaz’dan bahseden bölümlerin içinde, yine Ereğli tarihi adına önemli bir isim olan SÜLEYMAN PAŞA’dan şu ifadelerle bahsedilir:

“Conkbayır’ı (Gelibolu’daki) Bolayır’a bakar.. Orada (Bolayır’da) tepede SÜLEYMAN PAŞA’nın türbesi var.. Türkleri Ereğli’ye ilk çıkaran Osman oğlu Orhan Gazi’nin yiğit evladı: Süleyman Paşa..”

“Orhan Gazi gibi Ereğli’yi, Bolayır’ı solumuş Hüseyin Kaçmaz Gazi.. Dünyada en yaşlı, 110 yıllık büyük çınar, seninle gurur duyuyoruz”

Yukarıdaki satırların yazarı, yöre tarihine yönelik çok fazla eseri olan Prof. Dr. Enver KONUKÇU’dur. Yine Sayın Konukçu’nun (age-1439.sayfasındaki) Ereğli tarihine yönelik şu önemli ifadelerine de yer vermek durumundayım:

“Süleyman Paşa’nın doğudaki ucu, bu durumda Gerede’dir. Babası Orhan (Gazi), Rumların elindeki Ereğli İskelesini de almış ve Karadeniz kıyısında önemli bir mevkiye sahip olmuştur.”

“Bolu-Mudurnu-EREĞLİ ve Akçaşehir (Akçakoca)’da Süleyman Paşa ile ilgili temlikler, nişanlar veya vakıflar bulunmamaktadır. Kocaeli yarımadasında ise kısmen bazı vakıflara rastlanmaktadır(*). *Dipnot: Ahmet Refik-Fatih Zamanında Kocaeli”

Gazi “Süleyman Paşa”nın Seyyid Hüseyin Çelebi''nin kızı Selçuk Hatun ve İsfendiyar oğlu Kötürüm Bayezit''in kızıyla olmak üzere iki evlilik yaptığı belirtilmektedir.

Yukarıda bahsedilen eserin 1468.sayfasında, Orhan Gazi oğlu Süleyman Paşa’nın çocuklarından bahsederken; Melik Nasır-İshak-İsmail ve Sultan Hatun-Efendizade Hatun olmak üzere beş çocuğu olduğu belirtilir. Kızı Sultan Hatun’un da Kastamonu’daki Candaroğlu Beyliği ile ilişkilerin kuvvetlendirilmesi niyetiyle Kastamonu’daki Kötürüm Bayezid oğlu Süleyman Paşa ile evlendirildiği” belirtilir. “Sultan Hatun’un mezarının Sinop’ta "Sultan Hatun" veya "Aynalı Kadın" adı verilen türbeye defnedildiği” de belirtilmektedir.

***

Atatürk Üniversitesinden emekliliğe ayrılan Prof. Dr. Enver Konukçu’nun yöre tarihimiz üzerine çalışmaları ve kitapları bulunmaktadır. Öğrendiğimiz kadarıyla Düzce-Akçakoca-Konuralp gibi yerleşim yerleri üzerine de kitaplar hazırlamıştır. Yine İzmit üzerine hazırladığı “KOCAELİ’NİN İLK

OSMANLI YÖNETİCİSİ:

SÜLEYMAN PAŞA” adını verdiği bir kitabını da Kocaeli Belediyesi 2009’da yayınlanmıştır. Belirttiğimiz bu kitapta Ereğli tarihi üzerine de bilgiler bulunmaktadır. Bahsedilen bu kitabın 153.sayfasında ilk dönem Osmanlı komutanları Alpleri tanıtılırken, kendilerine tahsis edilen yerleşim yerlerinden, “il”lerinden bahsedilir: “Süleyman Paşa’ya da Orhan Gazi’nin isteği üzerine İznikmid(İzmit) verilmiştir.
İzmit(Koca eli-Koca ili), (Akça Koca’nın adının yaşatıldığı) Koca İli’nin merkezi yapılmıştır. Tevarih-i Âl-i Osman yazarı Hadîdî de, Süleyman Paşa’nın Koca İli dışında, yine bunu içine alan ve ayrıca Taraklı-Göynük-Mudurnu’ya da sahip olduğuna dikkat çekmektedir”.. “Orhan Bey’in emri ile Süleyman Paşa, temas olunduğu gibi Bursa’ya çağrılmış, uçtaki Ankara ahilerinin yarattıkları durumdan faydalanarak; Taraklı-Göynük-Nallı(han)-Beypazarı-Ayaş üzerinden Ankara Kalesine kadar gitmiş ve burasını kolayca ele geçirmiştir”..

“SÜLEYMAN PAŞA İLİ böylece beyliğin doğusunu tamamen içine almıştır. Bu arada ORHAN BEY’in sahildeki Karadeniz Ereğli’sini de alarak Beylik topraklarına katması ile Süleyman Paşa İli doğuda Candaroğulları, güney doğuda Karamanoğulları ve güneyde sınır belirli olmamasına rağmen Beypazarı güneyindeki bozkıra kadar yayılmış ve komşu olunmuştu”..

“Konur Alp’in ölümü ile Süleyman Paşa’ya verilen Konuralp İli, halkın ağzındaki şekliyle Konrapa-Konurapa, Bolu yolu da bu bölgede önem kazanmaya başlamıştır”..

“Süleyman Paşa ili; Bithynia-Paphlagonia’nın batısı, Galatia’nın kuzeyi ve Karadeniz’in Şile-Kefken-Akçaşehir-ALAPLI, biraz kuzeyde EREĞLİ ile meydana gelmiştir”.

Yine aynı kitabın 161.sayfasında bulunan şu bilgileri de ekleyelim: “Gerede: Tarihi bakımından eski kasabadır. Bithynialılar tarafından Paphlagonia sınırında kurulmuş ve Krateia adını almıştır.

Roma ve sonrakiler aynı adı kullandılar. Türkmenlerin EREĞLİ taraflarındaki hareketlerinde bölgede gözüktüler..” “Akçaşehir: Rumlar zamanındaki adı Dia veya Diospolis’tir. Karadeniz kenarında küçük bir iskele idi.

Akçakoca ve Akbaş, Melen Nehri batısında akınlarda bulunurlarken, Konur Alp de bu iskelenin güneyindeki ovayı ele geçirmişti. Orhan Gazi de kaynaklarda belirtilmeyen ama vakıf kayıtlarındaki belgelerle Akça Şehir ile doğusundaki Aftun ile Alaplı ve sonra da EREĞLİ’yi almıştır. Akça Şehir adı, 14.-15. asırda ortaya çıkmıştır, Osmanlı Beylik dünyasının sakinlerinden KERAMEDDİN’ler tarafından iskan edilmiş ve Bolu Sancağı teşekkül ettirildiğinde Akçaşehir denilmiştir.” (Kaynak: E.KONUKÇU-age)

KARIŞTIRILAN SÜLEYMAN PAŞA&SÜLEYMAN ÇELEBİ
İspanyol gezgin Ruy Gonzales De Clavijo “TİMUR’UN HAYATI-KADİZ’DEN SEMERKANT’A SEYAHATLAER” adlı kitabının (Pozitif Yayınları-2008) 119.sayfasında Ereğli ile ilgili bölümde şu ifadeler bulunmaktadır:

“..Sonraki (23.3.1404) Pazar günü akşam saatlerinde PONTORAGUİA (EREĞLİ) adındaki bir Türk kasabasının yakınında bulunan bir limana geldiler.

Burası Türk’ün en büyük oğlu Süleyman Çelebi’ye aitti. Pazartesi günü hava muhalefeti nedeniyle hala bekliyorlardı. PONTORAGUİA kasabası deniz kenarındaki bazı kayaların üzerinde kuruludur ve en yüksek yerinde çok sağlam bir kale vardır.

Kasabanın nüfusu azdır ve insanlar birkaç Türk dışında Yunanlılardan oluşur.

Eskiden Bizans İmparatorluğuna ait bir yerdi. Dediklerine göre, (aşağı-yukarı) yaklaşık 30 yıl önce (yani 1374’ü kast ediyor) Bizans İmparatoru burayı, birkaç bin doka karşılığında Süleyman Çelebi’nin babası olan Türk’e satmıştı.”

Daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz üzere bu bilgilerde aktarım yanlışları bulunmaktadır.

Zaten anlaşıldığı kadarıyla Clavijo’ya bu bilgi aktarımını yapan kişinin Rum-Yunanlı olma ihtimalini de gözden uzak tutmuyoruz. Yani bir Yunanlı’nın-Rum’un, Ereğli’yi Türklere katan SÜLEYMAN hakkındaki bilgilerini paylaşırken, bilgi aktarımlarında hata olabileceğini düşünmek mümkündür.

Yaptığımız araştırmalara göre iki SÜLEYMAN karıştırılmaktadır. Orhan Gazi’nin oğlu olan Süleyman Paşa ile Bayezid’in oğlu olan Süleyman Çelebi.. Burada hemen bu iki kişinin biyografilerine dönelim:

BAYEZİD: Bayezid veya Yıldırım Bayezid d. 1360, Edirne – ö. 8 Mart 1403, Akşehir) dördüncü Osmanlı padişahı. 1389''dan 1403 yılına kadar hükümdarlık yapmış olduğu belirtilir. Babası Sultan I. Murad, annesi ise Gülçiçek Hatun''dur.

SÜLEYMAN ÇELEBİ: Süleyman Çelebi ya da diğer adı ile Emir Süleyman (d. 1377 -ö. 17 Şubat 1411) bir Osmanlı şehzadesi olan Süleyman Çlebi’nin, 1396-1402 yılları arasında Timur tarafından Sarıhan Valisi olarak atanmış olduğu ve Fetret Devri''nde 1402-1411 yılları arasında Edirne''de Sultanlığını ilan edip padişahlık görevi yapmış olduğu da bazı kaynaklarda belirtilir.

BAYEZİD’İN OĞULLARI: Şehzade Ertuğrul Çelebi-Şehzade İsa Çelebi-Şehzade Mustafa Çelebi-Şehzade Büyük Musa Çelebi-Şehzade İbrahim Çelebi-Şehzade Kasım Çelebi-Şehzade Yusuf Çelebi-Şehzade Hasan Çelebi-Sultan Küçük Musa Çelebi-Sultan Süleyman Çelebi-Şehzade Ömer Çelebi-Şehzade Mehmed Çelebi..

***

Clavijo’nun 1374’lü yılları belirten şu ifadesini tekrar yazalım: “Bu bölge(Ereğli), Bayezid’in en büyük oğlu Süleyman Çelebi’ye aitti.”

Bir de yukarıda belirtilen bilgileri tekrar yazalım. “Baba Bayezid 1360’ta doğmuş olup ve onun oğlu Süleyman Çelebi de 1377’de doğmuştur.. Buradan bizim anladığımız; 1374’lerde Ereğli’nin Süleyman Çelebi’ye ait olamayacağıdır. Dahası, doğmamış çocuğa şehir yönetimi biçilemeyeceğidir.

Belirtmeye çalıştığımız gibi bu isim “Süleyman Çelebi”, Orhan Gazi’nin oğlu olan “Süleyman Paşa” ile karıştırılmaktadır.

***

ORHAN GAZİ OĞLU SÜLEYMAN PAŞA KİMDİR?:

Orhan Gazi’nin büyük oğludur. Annesi Nilüfer Hatun’dur. 1316’da doğduğu ve 1357(60)’ta vefat ettiği belirtilir.
Rumeli Fatihi olarak bilinir. Çünkü, Osmanlı’nın Rumeli’ye Avrupa’ya geçişinin öncüsü ve sembol ismi olarak kabul edilir. Yöneticilik görevine ilk önce Gerede’de başlamıştır. Sonra, İzmit-Göynük ve Mudurnu gibi yerler kendisine tımar olarak verilmiştir.

İznik (1331) ve İzmit(1337)’in fethedilmesinde büyük rol oynamıştır. Ankara’nın da fethini (1354) gerçekleştirdiği bilinir. Bursa-Yenişehir-Göynük-Geyve-Akyazı-İzmit-İznik ve Gelibolu''da imaret, cami, medrese, kervansaray, mektep ve mescit gibi eserler inşa ettirmiş olduğu da bilinir.
Fakat bilinmeyen ya da belirtilmeyen konu ise Ereğli’deki önemli bir mahallemize de (Süleymanlar) adı kazandırılan (ve hala yaşatılan) Süleyman Paşa’nın Ereğli’deki ‘var’lığı konusudur. Yine, Ereğli’de kendi adına var olan (ama bugün adı yaşamayan) Sultan Süleyman Camii konusudur.

***

Sevgili Ereğlililer, sonuç olarak bu yazımız da, Süleyman Paşa’ya ve babası Orhan Gazi’ye bir vefâ niyetiyle hazırlandı diyebilirim.. R.Ç.

***

23.12.2014 10:00:04

Bu yazı 4451 defa okunmuştur

Yazara ait tüm yazılar için tıklayınız